क्रियापदावरून क्रियेचा बोध होत असताना ती क्रिया केव्हा घडते हे कळणेही महत्त्वाचे असते. ती क्रिया केव्हा घडते, हे पहाणे म्हणजेच क्रियापदाचा काळ ठरवणे होय. सर्वसाधारणपणे काळाचे वर्तमानकाळ भूतकाळ भविष्यकाळ असे तीन प्रकार पडतात. क्रियापदाचे काळ वर्तमान काळ जी क्रिया वर्तमानात घडत असते किंवा जी घटना चालू काळात घडत असते त्या क्रियेच्या काळाला वर्तमान काळ असे…
अटकेपार झेंडा लावणे :- मोठा पराक्रम गाजविणे.अन्नाला जागणे :- उपकाराची जाणीव ठेवणे.अग्निदिव्य करणे :- सत्वासाठी प्राणांतिक संकटातून जाणे.अकांडतांडव करणे :- कारण नसताना ( रागाने) मोठा आरडाओरड करणे.अक्कल पुढे धावणे :- बुद्धीचा भलताच उपयोग करणे.अंग काढणे :- संबंध तोडून टाकणे.अळमटळम् करणे :- टाळाटाळ करणे.अभय देणे :- सुरक्षितपणाची हमी देणे.अनर्थ गुदरणे (ओढवणे) :- भयानक संकट येणेअठरा विश्वे…
कर्ता, कर्म व क्रियापद यांच्या परस्पर संबंधाला 'प्रयोग' असे म्हणतात. कर्तरिप्रयोग, कर्मणिप्रयोग व भावेप्रयोग असे प्रयोगाचे तीन प्रमुख प्रकार पडतात. कर्तरी प्रयोग कर्त्याच्या लिंग, वचन व पुरुषानुसार क्रियापद बदलते तेव्हा कर्तरिप्रयोग होतो. उदाहरणार्थ तो पुस्तक वाचतो. (कर्ता- तो. क्रियापद - वाचतो. कर्म- पुस्तक.) या वाक्यात 'तो' या पुंलिंगी कर्त्याऐवजी 'ती' हा स्त्रीलिंगी कर्ता घातल्यास क्रियापदाचे…
मित्रांनो प्रत्तेक भाषेची लेखनाची पद्धत ही वेगवेगळी आहे. प्रत्येक भाषेची काही वैशिष्ट्ये आहेत. तर आज आपण मराठी भाषेचे शुद्धलेखनाचे नियम समजून घेणार आहोत. शब्दाच्या शेवटी येणारे इ-कार व उ-कार एकाक्षरी मराठी ई-कार, ऊ-कार दीर्घ असतात. उदाहरणार्थ: मी, ही, ती, जी, पी, बी, ऊ, तू, धू, जू. पू.मराठी शब्दांच्या शेवटी येणारा इ-कार व उकार दीर्घ लिहावा.…
विराम म्हणजे थांबणे. त्यासाठी उपयोगात येणारी चिन्हे म्हणजे विरामचिन्हे. बोलताना, भाषण करताना आवाजाच्या चढउतारावरून ऐकणाऱ्याला योग्य तो अर्थ समजत असतो. कारण वाक्य कोठे तोडावयाचे, कोठे थांबावयाचे हे आपल्याला माहीत असते. मात्र लिहिताना वाक्य कोठे संपले, कोठे सुरू झाले, ते कसे उच्चारावयाचे हे समजण्यासाठी योग्य विरामचिन्हांचा वापर केला जातो. विरामचिन्हांच्या साहाय्याने आपल्याला त्या लिहिण्यातील आशय किंवा…
(१) अडला हरी गाढवाचे पाय धरी : अडचणीच्या वेळी मूर्खाचीही खुशामत करण्याची पाळी येते. (२) अळी मिळी गुप चिळी : आपले रहस्य उघडकीला येऊ नये म्हणून गप्प बसणे. (३) अन्नसत्री जेवून मिरपूड मागणे: अगोदरच एखादे काम फुकट करवून घेणे; नंतर उपकाराची जाणीव न ठेवता आणखी मिजासखोरी करणे. (४) अति तेथे माती : कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक…
बुद्ध्या विशुद्ध्या युक्तो धृत्यात्मानं नियम्य च ।शब्दादीन्विषयांस्त्यक्त्वा रागद्वेषौ व्युदस्य च।। १८-५१ ।।विविक्तसेवी लघ्वाशी यतवाक्कायमानसः ।ध्यानयोगपरो नित्यं वैराग्यं समुपाश्रितः ।।१८-५२।।अहङ्कारं बलं दर्पं कामं क्रोधं परिग्रहम् ।विमुच्य निर्ममः शान्तो ब्रह्मभूयाय कल्पते ।। १८-५३।। विशुद्ध बुद्धीने युक्त, हलके, सात्त्विक आणि नियमित भोजन घेणारा, शब्दादी विषयांचा त्याग करून, एकांतात शुद्ध ठिकाणी राहणारा, सात्त्विक धारणाशक्तीने अंतः 1:करण व इंद्रिये यांच्यावर…
अर्जुन उवाचसंन्यासस्य महाबाहो तत्त्वमिच्छामि वेदितुम् ।त्यागस्य च हृषीकेश पृथक्केशिनिषूदन।।१८-१।।श्रीभगवानुवाचकाम्यानां कर्माणां न्यासं संन्यासं कवयो विदुः ।सर्वकर्मफलत्यागं प्राहुस्त्यागं विचक्षणाः ।।१८- २ ।। अर्जुन म्हणाला, हे महाबाहो! हे हृषीकेशा! केशिनिषूदना! मी संन्यास आणि त्याग यांचे तत्त्व वेगवेगळे जाणू इच्छितो. भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले, कित्येक पंडित काम्य कर्माच्या त्यागाला संन्यास मानतात, तर दुसरे काही विचारकुशल लोक सर्व कर्माच्या फळाच्या त्यागाला…
श्रद्धा तीन प्रकारची असते. सात्त्विक, राजस व तामस. पूर्वसंस्कारानुसार ज्याचे जसे अंतःकरण होते, तशी त्याची श्रद्धा असते. प्रत्येक पुरुष श्रद्धावान असतो. यज्ञ (कर्म), तप (अध्ययन), दान (त्याग) या सर्वांचे अधिष्ठान श्रद्धा आहे. सात्त्विक माणसे देवांची पूजा करतात. सात्त्विक श्रद्धा निर्माण होण्यासाठी सत्त्वयुक्त आहार, यज्ञ, दान केले पाहिजे. कायिक, वाचिक व मानसिक या तिन्ही प्रकारच्या तपाला…
या जगात मनुष्य समुदाय दोन प्रकारचे आहेत. एक दैवी प्रकृतीचे आणि दुसरे आसुरी प्रकृतीचे. दैवी व आसुरी संपत्तीविषयी हा अध्याय आहे. सव्वीस सद्गुण म्हणजे दैवी संपत्ती होय. (निर्भयता, सत्त्वशुद्धी, दान, इंद्रियदमन, यज्ञकर्म, वेदाध्ययन, तपस्या, साधेपणा, अहिंसा, सत्य, त्याग इ.) दैवी संपत्ती आत्मसात केली की, मोक्ष प्राप्त होतो. आत्मकल्याणासाठी दैवी संपत्ती उपयोगी पडते. भगवंत अर्जुनाला म्हणतात…